Theresa Russell over haar carrière
In dit artikel:
Op het Film Festival Gent, tijdens een retrospectief van Nicolas Roegs werk, sprak regisseur Erik de Bruyn met actrice Theresa Russell, die er als juryvoorzitter aanwezig was en een Joseph Plateau Honorary Award ontving. Het gesprek bracht een indringend portret van Russell als een actrice die consequent de veilige weg vermeed: zij zocht rollen die identiteit, verlangen en zelfdestructie onderzochten en waarbij ze zichzelf volledig blootgaf.
De Bruyn belicht vooral Russells samenwerking met Roeg — zij waren gehuwd van 1982 tot de late jaren negentig — en hoe diens werkwijze haar manier van acteren beïnvloedde. Roeg vroeg continu alertheid op de set, monteerde vaak in zijn hoofd tijdens het draaien en maakte van stilte en pauzes even belangrijke ingrediënten als tekst. Russell zegt dat die samenwerking haar “zenuwstelsel veranderde”: ze moest altijd aanwezig blijven en risico’s durven nemen. Een sleutelmoment dat De Bruyn telkens bijblijft is de galerijscène uit Bad Timing (1980), waar Russell als Milena een aanblik van pure nabijheid en confrontatie neerzet — een scène die volgens hem een breuklijn vormde in zijn begrip van acteren.
Russell werkte volgens de Method die ze jong leerde op het Lee Strasberg Institute: grondig karakteronderzoek, emotion recollection en de ‘magische als’-vraag. Ze zoekt spontaniteit in spel, maar bouwt dat altijd voort op een solide innerlijke biografie. Ze benadrukt het belang van reageren in het moment: “Reaction is harder than action.” Die aanpak verklaart haar voorkeur voor rollen die anderen zouden mijden — vrouwen die niet te temmen zijn, die complex, manipulatievrij en soms irrationeel verlangen vertonen. Haar oeuvre bevat terugkerende thema’s: de gevaren van verlangen, het verlies van identiteit en de prijs van vrijheid. Titels waar zij in opvalt zijn naast Bad Timing ook Eureka, Insignificance, Track 29 en Cold Heaven; eerder speelde ze ook in The Last Tycoon, Black Widow, Wild Things, The Proposition en Spiderman 3.
De Bruyn reflecteert ook op waarom Russell vaak buiten de gebruikelijke ‘topactrice’-lijsten valt: niet vanwege gebrek aan talent, maar omdat ze geen veilige, glamoureuze keuzes maakte en zich niet als stereotype Hollywood-icoon liet profileren. Ze nam rollen die haar persoonlijke kwetsbaarheid vereisten en daarmee de kijker uitdaagden. Volgens Russell zelf zocht ze geen carrièreplan, ze volgde het werk — en door die koers ontmoette ze Roeg.
Na haar breuk met Roeg bleef Russell tot 2014 acteren, maar rond 2015 stopte ze vrijwel met films. Persoonlijke omstandigheden speelden mee: haar partner, jazzpianist Mike Melvoin, kreeg kanker en Russell stond drie jaar aan zijn zijde. Daarnaast worstelde ze met de veranderde cultuur van Hollywood — de nadruk op zelfpromotie, sociale media en uiterlijk — en met het beperkte aanbod van betekenisvolle rollen voor oudere actrices. Ze woont nu in een dorp in Californië, waar ze samen met een boer avocado’s, sinaasappels en citroenen verbouwt. Toch sluimert twijfel: de liefde voor cinema blijft aanwezig en recente aanwezigheid op festivals doet haar heroverwegen of ze ooit nog zal terugkeren.
De Bruyn besluit dat Russells personages vaak de morele en emotionele kern van hun films blijken; eerlijk, empathisch en moedig ondanks tegenspraak. Haar durf om grenzen op te zoeken en zichzelf te riskeren maakt haar volgens hem tot een van de opvallendste actrices van haar generatie — iemand die niet alleen mooie façades liet zien, maar de ongemakkelijke, soms pijnlijke waarheden van vrouwelijke personages durfde tonen.