Tentoonstelling Amsterdams Stadsjournaal. Activistische films 1974-1984
In dit artikel:
Een tentoonstelling in het Stadsarchief Amsterdam haalt het Amsterdams Stadsjournaal (activistische filmpjes uit 1974–1984) naar de centrale hal en toont hoe die half-eeuwse producties evenzeer een tijdsbeeld als een actuele spiegel vormen. De expositie (11 oktober 2025–8 maart 2026) is gratis en bevat zowel materiaal van collectief gemaakte korte films als wisselende vertoningen; curatoren Rommy Albers (Eye) en Stadsarchief-medewerker Erik Schmitz selecteerden de stukken.
De nadruk ligt op thema’s die verrassend weinig van hun urgentie hebben verloren: huisvestingsnood en speculatie (films als Overloop = sloop en Privé‑eigendom en misdaad, 1974), politieoptreden en protesten (Chaos in de rechtsstaat, 1981), drugsverslaving (De kick, 1982), boeren versus landbouwindustrie (Boeren in de Eilandspolder, 1979) en de positie van arbeidsmigranten en Surinamers in Nederland (o.a. Surinamers in Nederland, 1976; Gebroken tijd, 1982). Bezoekers reageren alsof ze hedendaagse reportages zien — de oude beelden lijken direct toepasbaar op actuele discussies over gentrificatie, etnisch profileren en deportatiepolitiek. Eén bezoeker zou gezegd hebben: “Het is allemaal nog steeds zo!”
Het Stadsjournaal werkte in de vorm van ‘doelgroepenfilm’: films ontstonden samen met betrokken organisaties en werden buiten de reguliere bioscoopcircuits vertoond — in scholen, buurthuizen en jongerencentra — een praktijk die moderne activisten herontdekken onder de noemer ‘impact’ en educatieve vertoningen. Er is ook een duidelijke politieke inslag: veel materiaal ademt een marxistisch-economische invalshoek, met aandacht voor arbeidersrechten, uitbuiting en klassenstrijd. Tegelijk ontbreken opvallend onderwerpen die je vandaag wel zou verwachten: feminisme en homorechten komen weinig aan bod, kernwapen-protesten en extreemrechts zijn vrijwel afwezig.
De tentoonstelling koppelt verleden aan heden: technologische veranderingen maken filmmaken en verspreiding veel toegankelijker — iedereen heeft nu een hoogwaardige camera in de zak en kennis van montage is veel breder verspreid — maar distributie verloopt grotendeels via commerciële platforms met eigen regels en censuur, en fysieke netwerken missen vaak. Daarmee onderscheidt hedendaags videoactivisme zich: makkelijker bereik, maar ook afhankelijker van grootkapitaal en digitale infrastructuur.
Als afsluiting laat de expositie hedendaagse Amsterdamse videoactivisten zien die op verschillende manieren erfgenamen zijn van het Stadsjournaal: Amsterdam Alternative (collectief denken over eigendom), Verdedig Noord (korte films tegen gentrificatie) en de Transketeers (filmische portretten van trans personen). Ook zijn acht Stadsjournaals gratis te zien via de Eye Film Player; op 15 oktober 2025 is er een speciale vertoning in Eye met een nagesprek waarin voormalige ASJ‑makers deelnemen.
Kortom: de tentoonstelling functioneert niet alleen als archiefstuk maar prikkelt tot vragen over waar we nu staan en welke strategieën van vroeger relevant blijven voor hedendaagse activistische praktijk — van collectief produceren en lokaal vertonen tot het zoeken naar impact buiten commerciële kanalen.