Artistiek directeur Isabel Arrate Fernandez over IDFA 2025
In dit artikel:
Isabel Arrate Fernandez staat aan het roer van IDFA voor de editie van 2025, haar eerste als artistiek directeur maar met een bijna dertigjarige band met het festival. Ze begon in 1996 als office manager en werkte vanaf 2002 bij wat toen het Jan Vrijman Fonds heette en later IDFA Bertha Fund werd. Die lange betrokkenheid geeft haar volgens haarzelf een diep begrip van de praktische routes en netwerken binnen het festivalcircuit.
Onder haar leiding blijft IDFA inzetten op internationale diversiteit, een ontwikkeling die de laatste jaren onder vorige directies explicieter werd doorgevoerd. Arrate Fernandez benadrukt dat “international” in de naam van het festival niet louter decoratief is: IDFA wil makers uit niet-westerse landen zichtbaar maken en ongelijkheid in financiering tegengaan. Het Bertha Fund (opgericht in 1998) speelt daarbij een cruciale rol door makers uit landen zonder structurele filmfinanciering te steunen — wat in het verleden geleid heeft tot internationaal impactvolle titels. Tegelijk wijst ze erop dat programmering niet losstaat van het aanbod: meer steun betekent meer en meer diverse films.
Inhoudelijk signaleert ze een natuurlijke evolutie van het genre: waar twintig jaar geleden het gebruik van fictie-elementen in documentaires ophef baarde, is het nu veelal geaccepteerd dat documentaires interpretaties schetsen in plaats van neutrale weergaven van de werkelijkheid. Regisseurs zoeken naar effectieve manieren om hun visie over te brengen, en festivals moeten dat kaderen zonder dogmatisch te oordelen.
De opkomst van AI vormt een nieuw spanningsveld. Bij IDFA is AI voorlopig vooral een hulpmiddel — vooral voor het verkennen van archieven en in experimentele formats binnen DocLab — maar er wordt nagedacht over transparantie: makers zouden in het aanmeldformulier kunnen worden gevraagd AI-gebruik te melden. Formele regels voor vermelding in de aftiteling ontbreken nog; de centrale vraag is in welke mate AI de beoordeling van authenticiteit beïnvloedt, een discussie die Arrate Fernandez vergelijkt met die over fictie in documentaires.
Politieke controverse blijft onvermijdelijk. IDFA maakte in 2023 felle protesten en terugtrekkende filmmakers mee rond de openingsavond. Haar uitgangspunt is het bieden van een platform aan onafhankelijke makers, ook als dat wrijving oplevert — zolang debat respectvol blijft en zonder geweld of discriminatie. Om haar positie transparant te maken publiceerde het festival richtlijnen in de vorm van een Q&A; daarbij krijgen vertegenwoordigers van overheidsinstellingen of bedrijven doorgaans geen toegang en worden films uit landen met sterke persbeperkingen per geval beoordeeld. IDFA vermijdt rigide boycots van individuen, maar sluit niet uit dat accreditaties of uitnodigingen kritisch worden gewogen, zeker bij landen laag op de World Press Freedom Index.
Arrate Fernandez reageert ook op opmerkingen dat IDFA zijn edge verliest ten faveure van festivals als CPH:DOX. Volgens haar onderscheidt IDFA zich door een brede internationale programmering en sterke verbindingen met makers wereldwijd, hoewel ze erkent dat het festivallandschap verandert en dat platforms soms tegenstrijdige belangen hebben — zoals premiere-restricties die de positie van makers niet altijd ten goede komen.
Als eregast voor IDFA 2025 staat de Portugese cineaste Susana de Sousa Dias centraal. Haar oeuvre — acht films, met als rode draad archieven, herinnering en de Portugese dictatuur — wordt in zijn geheel getoond, inclusief de nieuwe titel Fordlândia Panacea (2025). De keuze voor een relatief minder bekende, academisch gevormde maker onderstreept IDFA’s focus op historische reflectie en geschiedschrijving in tijden waarin narratieven vaak betwist worden. Andere programmaonderdelen zoals DocLab’s Off the Internet richten zich op hedendaagse thema’s als de invloed van sociale media en de denkbare consequenties van “offline gaan”.
Wat Arrate Fernandez het meeste enthousiasmeert is het festivalmoment zelf: de interactie tussen maker, zaal en publiek, de ontlading en discussie die vertoningen teweegbrengen. Voor haar blijft IDFA een plek waar documentaires gedachten in beweging zetten en – idealiter – ook gedragingen beïnvloeden.